Na prvi pogled, hormoni i creva se čine kao dva sasvim odvojena sistema unutar ljudskog tela. Međutim, moderna nauka otkriva sve dublju i složeniju vezu između njih. Naša creva nisu samo zadužena za varenje hrane, već su ključni igrači u regulaciji hormona koji utiču na naše raspoloženje, energiju i opšte zdravlje.
Hormoni su hemijske supstance koje kontrolišu procese u telu i utiču na razne sisteme organa. Postoji mnogo hormona u organizmu i svi imaju neku svoju posebnost i ulogu. Kakav je njihov odnos sa varenjem?
Glavna veza u komunikaciji gastrointestinalnog trakta i centralnog nervnog sistema je centar za apetit kojem probavni hormoni i peptidi daju povratni signal za regulaciju sitosti i apetita. Sukladno tome, postavlja se pitanje šta se dešava kada su hormoni van balansa. Znamo da to može rezultirati probavnim smetnjama, a sada je vreme da otkrijemo zašto i kako.
Stres i varenje
Stres uzrokuje lučenje hormona kortizola koji može ometati rad creva. Na primer, stanje povišenog nivoa kortizola može uticati na imunološki sistem i posledično dovesti do pojave upalnih procesa u probavnom sistemu. Osim toga, postoje određeni dokazi kako stres, odnosno lučenje hormona, može uticati na pojavu sindroma iritabilnog creva koji se manifestuje bolovima, nadutošću, hroničnim prolivom ili zatvorom.
Ako se probavne tegobe pojave odjednom bez ikakvog konkretnog zdravstvenog uzroka, valja razmisliti da li je naš stil života preopterećen. Ako je odgovor da, najjednostavniji korak u pokušaju poboljšanja rada creva bio bi da se rešite svakodnevnih stresora i dozvolite sebi odmor i opuštanje.
Uticaj hormona na rad creva kod žena
Polni hormoni žena se dele u dva tipa – estrogeni i progesteron. Sindrom iritabilnog creva se češće pojavljuje kod žena, pa se smatra da je povezanost tih ženskih polnih hormona glavni razlog za to. Istraživanja su potvrdila i češću pojavu simptoma nadutosti i konstipacije upravo kod žena.
Kako žena prolazi kroz različite stadijume razvoja reproduktivnog sistema – menstrualni ciklus, trudnoću i menopauzu – tako se i hormoni ponašaju drugačije u zavisnosti od faze u kojoj se nalaze. Sve to u određenoj meri utiče na digestivni sistem.
Menstrualni ciklus i varenje
Verovatno ste se zapitali – da li postoji veza između menstrualnog ciklusa i promena u varenju? Kao što je već poznato, hormoni tokom menstrualnog ciklusa utiču na različite procese: kognitivne i emocionalne funkcije i rast libida, ali utiču i na gastrointestinalni trakt.
I estrogen i progesteron kontrolišu kontrakcije glatkih mišića u crevima, utičući na to koliko brzo hrana putuje kroz sistem za varenje. Tokom menstruacije, neke žene mogu da imaju bol u stomaku ili dijareju. Kada je progesteron na svom vrhuncu od ovulacije do menstruacije, obično izaziva zatvor. Istraživanja su pokazala da je smetnja u varenju u predmenstrualnim ili menstrualnim danima češća kod žena sa već dijagnostikovanim bolestima varenja. Međutim, trećina zdravih žena takođe pokazuje simptome iritabilnog creva u nekom trenutku tokom menstruacije.
Takođe, žene koje su sklone bolnim menstruacijama često dolaze u kontakt sa smetnjama u varenju. Prostaglandin zateže matericu, izaziva blokiran protok krvi, a samim tim i bol, a smatra se i glavnim krivcem za pojavu dijareje tokom menstrualnog perioda.
Problemi sa varenjem u trudnoći
Mučnina i povraćanje su najčešći simptomi trudnoće koji pogađaju između 50 i 80 odsto žena, a uzrokovani su hormonima. Pored toga, od 40 do 85 odsto trudnica prijavi simptome žgaravice. Veća učestalost opstipacije na početku trudnoće ukazuje na uticaj polnih hormona. Takođe, u poslednjem tromesečju, kada je materica najviše uvećana, stvara se dodatni pritisak na debelo crevo. To dovodi do otežanog izlučivanja stolice, čestog zatvora ili suprotno, do češćeg pražnjenja creva.
Gastrointestinalni trakt tokom menopauze
Menopauza je završna faza reproduktivnog veka kod žena, a prelazak u menopauzu dovodi do smanjene proizvodnje polnih hormona, koji su važan faktor u očuvanju crevne mikrobiote. Međutim, dolaskom menopauze, polni hormoni se ne luče istim intenzitetom, a crevna barijera slabi i raznovrsnost crevnog mikrobioma se smanjuje, a samim tim i veći rizik od razvoja crevnih smetnji.
Istraživanja su pokazala da se simptomi sindroma iritabilnog creva povećavaju kod žena nakon menopauze. S obzirom da na sindrom iritabilnog creva u velikoj meri utiče i psihičko stanje, smatra se da je upravo to, uz smanjen nivo estrogena, uzrok veće iritacije creva u postmenopauzi.
Uticaj hormona na rad creva kod muškaraca
Za razliku od žena, muškarci ne prolaze kroz velike promene u svom reproduktivnom sistemu tokom života, osim tokom puberteta kada se hormoni više luče. Kod muškaraca nalazimo tri glavna hormona koji utiču na procese u telu - testosteron, kortizol i insulin. Polni hormon testosteron može uticati na motilitet i funkciju creva, a istraživanja su potvrdila da muškarci sa sindromom iritabilnog creva imaju blago smanjen nivo testosterona. S druge strane, hormon estrogen, koji se može naći i kod muškaraca, štiti crevnu sluzokožu, smanjuje upalne procese i podstiče zarastanje oštećenja.
Iz svega se može zaključiti da su hormoni provodnici našeg zdravlja, kako psihičkog tako i fizičkog. Oni cirkulišu u krvi i dolaze u kontakt sa skoro svim ćelijama, čime regulišu fiziološke procese. Hormonski disbalans se javlja nešto češće kod žena nego kod muškaraca, a najvažniji razlog je razvoj, odnosno evolucija ženskog reproduktivnog sistema tokom života.
Da bi hormoni bili u ravnoteži, važno je voditi računa o zdravlju, pažljivo pratiti fizičke i psihičke promene i lečiti ih uz savete i uputstva stručnjaka.
LITERATURA: